Het immuunsysteem; hoe zit dat nu eigenlijk?

Zeker in het afgelopen jaar zijn de termen immuunsysteem, weerstand, het versterken van de immuniteit en zelfs groepsimmuniteit veel in het nieuws geweest. Een goede immuniteit is niet alleen voor de mens van belang, maar zeker ook voor paarden.

Wij horen vaak dat het goed is dat kids niet te ‘schoon’ opgroeien, dus lekker buiten ravotten, in de zandbak spelen en een korreltje zand opeten.. ach het schuurt de maag! Maar bedenk je wel, op deze manier komen de kinderen op jonge leeftijd al in aanraking met allerlei lichaamsvreemde stoffen. En daar kun je op latere leeftijd profijt van hebben! Maar om nu onze veulens mee te nemen naar de lokale speeltuin is ook zo wat… Laten we beginnen met even een kleine opfrisser, want hoe zit het ook alweer?

Wat is het immuunsysteem?

Het immuunsysteem, ook wel afweersysteem genoemd, is het belangrijkste verdedigingssysteem wat het lichaam heeft. Het beschermt ons en onze paarden tegen allerlei factoren van buitenaf, denk bijvoorbeeld aan ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën. Zonder dat wij het in de gaten hebben is ons immuunsysteem non-stop aan het werk om ons zo fit mogelijk te houden.

Waar zit dat immuunsysteem dan?

Het immuunsysteem zit door het hele lijf heen. De eerste barrière is de huid waarmee we dagelijks met een ontelbaar aantal bacteriën in aanraking komen. Maar ook in de darmen, luchtwegen, het lymfestelsel en het bloed vind je (onderdelen van) het immuunsysteem. Al deze onderdelen communiceren met elkaar om het lichaam zo goed mogelijk te beschermen tegen lichaamsvreemde stoffen.

Al doende leert men

Het immuunsysteem is dusdanig ingericht dat de informatie van een ‘aanval’ van buitenaf niet alleen wordt afgeweerd, maar deze aanval wordt als het ware ook opgeslagen (in de geheugencellen). Bij een volgende aanval herinnert het immuunsysteem de indringer eerder en is de verdediging effectiever en sneller. Dit is overigens ook het principe waarop vaccins werken; dit deel (geheugen) van het immuunsysteem wordt geactiveerd bij vaccinatie en hierdoor word je immuun voor de desbetreffende ziekte.
Je kunt je dan wellicht voorstellen dat jonge kinderen of veulens vatbaarder zijn voor specifieke virussen omdat zij nog geen geheugencellen hebben ontwikkeld.

De drie barrières

In ons lichaam hebben we een drietal ‘lagen’ die ons beschermen tegen aanvallen van buitenaf. De eerste verdedigingslinie bestaat uit de huid en slijmvliezen, de tweede ‘line of defense’ bestaat uit de aangeboren afweer. Wanneer een bacterie of virus door de eerste twee lagen heen is gekomen is daar dan nog de derde laag van verdediging; de verworven immuniteit.

Het aangeboren immuunsysteem

De naam zegt het eigenlijk al, de aangeboren immuniteit is er al vanaf de geboorte en wordt ook wel non-specifiek genoemd. Het vormt de eerste lijn van verdediging tegen ziekteverwekkers en andere lichaamsvreemde stoffen. De intacte huid en slijmvliezen zijn hierbij de eerste barrières. Een gave huid zorgt ervoor dat ziekteverwekkers niet verder kunnen komen, maar zijn er bijvoorbeeld wondjes dan is de kans wordt de kans van binnendringen wel groter. Andere barrières zijn bijvoorbeeld haar, zweet en slijmvliezen.

Dit aspecifieke immuunsysteem is zo ingesteld dat het zeer snel algemene kenmerken van virussen of bijvoorbeeld bacteriën kan herkennen en hier ook naar handelt. Deze ziekteverwekkers worden dan ook direct aangevallen en vernietigd zodra ze het lichaam binnen dringen. Het aangeboren immuunsysteem bevat verschillende type cellen, zoals de granulocyten, macrofagen, natural killer cellen en dendritische cellen.

Het adaptieve immuunsysteem

Het adaptieve immuunsysteem, ook wel het verworven immuunsysteem genoemd is dus niet aangeboren. Ook hier zegt de naam het al, dit immuunsysteem verwerf (verkrijg) je in de loop der tijd. Het grootste verschil is dat dit immuunsysteem specifiek te werk gaat; het valt niet aan bij een eerste aanval door ziekteverwekkers, maar slaat deze informatie wel op. Bij een tweede aanval kan dit immuunsysteem, specifiek, door de verworven informatie, heel gericht te werk gaan. Het adaptieve immuunsysteem bevat onder andere T-lymfocyten en B-lymfocyten. Lymfocyten zijn witte bloedcellen die, net als alle andere bloedcellen, in het beenmerg geproduceerd worden. Lymfocyten zijn te vinden in het bloed en lymfe. Bij een ontsteking is deze waarde verhoogd.

Nog even alles in een overzicht

Afsluitend

Dit is slechts het bekende topje van de ijsberg…het immuunsysteem is ontzettend ingewikkeld wat ook mooi wordt weergegeven in het overzicht. Bovenstaande informatie is een eerste aanzet om net wat meer te leren over de basisprincipes van het immuunsysteem.
Met deze voorkennis kunnen we een volgende keer dieper ingaan op het vraagstuk; hoe het immuunsysteem en de weerstand te versterken?

 
Referenties op aanvraag